İklim Kanunu Hakkında Merak Edilenler

10 Soruda Yeni Dönem

İklim değişikliğiyle mücadele artık ertelenemez bir gereklilik. Türkiye’de çıkarılması planlanan İklim Kanunu, bu mücadelede önemli bir adım. Ancak beraberinde pek çok soru işareti getiriyor. "Günlük hayatımız değişecek mi?", "Küçük üretici ne olacak?" gibi sorular herkesin aklında. İşte İklim Kanunu hakkında bize en çok sorduğunuz 10 soru ve net cevapları:

1. Ne ekip biçeceğimize mi karar verilecek?

İklim Kanunu çiftçiliği yasaklamıyor ya da bireysel üretim tercihlerine doğrudan müdahale etmiyor. Yani devlet, hangi ürünü ekip biçmeniz gerektiğine karışmayacak. Ancak tarım faaliyetlerinde daha çevreci ve sürdürülebilir yöntemlerin benimsenmesi yönünde düzenlemeler yapılacak. Nedir bu yöntemler?

• Kimyasal gübre ve pestisit kullanımının azaltılması

• Toprak analizi ile doğru ekim yapılmasının teşviki

• Yeraltı su kaynaklarının korunması için damla sulama gibi verimli sistemlerin

desteklenmesi

• Monokültür yerine ürün çeşitliliğinin sağlanması

Bu yaklaşımlar hem çiftçiyi toprak verimliliği yönünden destekler hem de uzun vadede iklim krizinin etkilerini hafifletir. Kısacası, kanun üreticiye “ne ekeceğini” değil, “nasıl daha az zarar vererek” üretim yapabileceğini göstermeyi amaçlıyor.

2. Küçük üretici zarar görecek mi?

Bu noktada en çok tartışılan konulardan biri bu. Tasarıda, tüm üreticilere çevre yükümlülükleri getirilmesi öngörülüyor. Ancak küçük üreticiler, büyük sermaye sahiplerine göre daha sınırlı imkanlara sahip oldukları için özel destek mekanizmalarına ihtiyaç duyuyor.

Örneğin:

• Sürdürülebilir tarım uygulamaları için hibe ve düşük faizli kredi programları

• Teknik danışmanlık ve eğitim desteği

• Küçük üreticilere pazar erişimini artıracak kooperatif destekleri

Bu destekler olmadan, küçük üreticiler maliyet artışları karşısında zor durumda kalabilir. Dolayısıyla kanunun başarılı olabilmesi için sadece hedef değil, sosyal adalet boyutunun da gözetilmesi şart.

3. Mangal yapmak, et pişirmek yasak mı olacak?

Hayır, İklim Kanunu bireysel alışkanlıkları yasaklamıyor. Ancak burada asıl mesele, et ve süt ürünlerinin üretim sürecinin ciddi bir karbon salımı yaratması.

Örnek vermek gerekirse:

1 kg sığır eti üretimi, yaklaşık 27 kg karbondioksit eşdeğeri emisyon yaratır. Bu, birçok endüstriyel faaliyetten daha yüksek bir değerdir.

Bu nedenle kanun, bireyleri:

• Bitkisel ağırlıklı beslenmeye yönlendirmeyi

• Gıda israfını azaltmayı

• Yerel ve mevsimlik ürünlerin tercih edilmesini teşvik etmeyi amaçlıyor.

Amaç yasak koymak değil, farkındalık yaratmak. Kendi alışkanlıklarımızın doğa üzerindeki etkisini düşünmeye başlamak bile büyük bir adım olabilir.

4. Karbon ticareti ne demek?

Karbon ticareti, “kirletme hakkının” belirli sınırlar içinde paraya çevrildiği bir sistemdir. Devlet ya da ilgili otorite, şirketlere yıllık bir karbon salım limiti tanımlar. Bu sınırı aşan şirket, daha az salım yapan başka bir şirketten karbon kredisi satın almak zorundadır.

Bu sistem:

• Toplam karbon salımını sınırlar

• Şirketleri temiz teknolojilere yatırım yapmaya zorlar

• Emisyonlarını düşüren işletmelere ekonomik avantaj sağlar

Ancak bu sistem eleştirilere de açık:

“Parası olan kirletmeye devam eder mi?” sorusu burada gündeme geliyor. Bu yüzden etkin bir denetim, şeffaf raporlama ve tavizsiz bir uygulama gerekir. Aksi takdirde sistem amacına ulaşmaz.

5. Bu kanun iyi mi kötü mü?

Tek kelimeyle cevap vermek mümkün değil. Kanun, Türkiye’nin iklim krizine karşı gecikmiş ancak gerekli bir yanıtıdır. İyi tarafları:

• İklim krizini ciddiye alan bir yasal çerçeve sunması

• Uzun vadeli hedefler (2053 net sıfır emisyon) koyması

• Sektörel dönüşümleri zorunlu hale getirmesi

Ancak eksikleri de var:

• Bazı maddelerin doğrudan şirket çıkarlarını koruduğu yönünde eleştiriler

• Uygulama mekanizmalarının net olmaması

• Sivil toplum ve uzman görüşlerinin sürece yeterince dahil edilmemesi

Yani kanun iyi bir başlangıç olabilir ama güçlü bir uygulama, şeffaf denetim ve toplumsal katılım ile desteklenmezse etkisiz kalabilir.

6. Fabrikalar kısıtlanacak diyorlar. İşimizi kaybeder miyiz?

İklim Kanunu, sanayi sektörünün sera gazı salımını azaltmayı hedefliyor. Bu da fabrikalarda bazı değişimleri beraberinde getirecek:

• Filtre sistemlerinin güçlendirilmesi

• Atık yönetiminde yeni kurallar

• Fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji kullanımı

Bu dönüşüm, bazı iş kollarını zayıflatabilir. Ancak aynı zamanda:

• Yenilenebilir enerji sektöründe

• Enerji verimliliği danışmanlığı

• Atık dönüşüm ve çevre teknolojileri alanında yeni iş olanakları yaratır.

Dünya Bankası ve ILO gibi kuruluşlar, iklim politikalarının uzun vadede daha fazla iş gücü yaratabileceğini belirtiyor. Yani iş kaybı değil, işin şekli değişecek.

7. Bu Kanun Doğa İçin mi?

Kanunun ana hedefi doğayı korumak. Ama bu hedef her zaman doğrudan ve kesintisiz uygulanmıyor. Bazı maddelerin şirketlere esneklik sağladığı, çevresel hassasiyetin geri plana atıldığı yönünde eleştiriler var.

Doğanın gerçekten korunabilmesi için:

• Ekosistem temelli yaklaşımların benimsenmesi

• Biyoçeşitlilik, orman alanları ve sulak alanların öncelikli korunması

• Doğayı temsil eden tarafların karar süreçlerine dahil edilmesi gerekiyor

Yani evet, bu kanun doğa için. Ama gerçekten doğa dostu olabilmesi için daha fazla koruma, daha az taviz ilkesi benimsenmeli.

8. Bu iş halka rağmen yapılır mı?

Hayır, yapılmamalı. İklim Kanunu’nun başarısı, sadece yasa metninde değil, toplumun bu dönüşümü sahiplenmesinde yatıyor. Bu yüzden:

• Karar alma süreçlerinde halkın katılımı

• Belediyeler ve yerel yönetimlerin sürece entegre edilmesi

• Bilinçlendirme kampanyaları ile desteklenmesi gerekiyor

Şeffaflık, güven yaratır. Güven olmadan değişim mümkün değildir. Bu dönüşüm süreci, teknokratların değil halkın sahipleneceği bir hikâyeye dönüşmeli.

9. Bu kanun neden çıktı?

Türkiye, 2021’de Paris İklim Anlaşması’nı onayladı. Bu anlaşmanın temel hedefi, küresel sıcaklık artışını 1.5°C ile sınırlamak. Bunun için ülkelerin karbon salımını azaltmaları gerekiyor.

Bu yasa:

• Paris Anlaşması hedeflerine uyum sağlamak

• Türkiye’nin iklim taahhütlerini yerine getirmek

• Doğal afet risklerini azaltmak ve gelecekteki ekonomik kayıpları önlemek için çıkarılıyor.

Kısacası, hem doğayı hem ekonomiyi korumak hem de uluslararası sorumluluklarımızı yerine getirmek için bu yasa bir gereklilik.

10. İklim Kanunu nedir?

İklim Kanunu, Türkiye’nin karbon emisyonlarını azaltmak, yenilenebilir enerji kullanımını yaygınlaştırmak, sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek ve iklim krizine karşı dirençli bir ekonomi oluşturmak için çıkardığı yasal düzenlemedir.

Kanun, şu alanlarda düzenlemeler içerir:

• Net sıfır hedefi (2053)

• Emisyon izleme ve raporlama sistemi

• Enerji verimliliği teşvikleri

• Yeşil dönüşüm planları

• Karbon ticaret sistemi altyapısı

Uygulama süreci titizlikle yürütülürse, hem çevresel hem ekonomik sürdürülebilirlik için önemli bir fırsat olabilir.

İklim Kanunu, alışkanlıklarımızdan üretim yöntemlerimize kadar pek çok alanda değişimi beraberinde getirecek. Ancak bu değişim, sadece yük değil; aynı zamanda bir fırsat. Daha sağlıklı bir çevre, daha dirençli bir ekonomi ve daha adil bir toplum için atılan bu adım, birlikte şekillendirilirse gerçekten bir yeşil dönüşüm başlatabilir.